شهر باستانی افسوس؛ شکوه تمدن یونان و روم در قلب ترکیه
افسوس (Ephesus) یکی از باشکوه‌ترین شهرهای باستانی دنیاست که در استان ازمیر در غرب ترکیه، نزدیکی شهر سلجوق (Selçuk) واقع شده است. این شهر با پیشینه‌ای بیش از ۳۰۰۰ سال، یکی از مهم‌ترین مراکز تمدن در دوران یونان باستان، امپراتوری روم و اوایل دوران مسیحیت بوده و امروزه یکی از مهم‌ترین مقاصد گردشگری ترکیه و جهان محسوب می‌شود. افسوس در تاریخ مسیحیت نیز اهمیت زیادی دارد. اعتقاد بر این است که مریم مقدس، مادر حضرت عیسی، پس از مصلوب شدن او، به همراه یوحنا به افسوس آمد و تا پایان عمرش در خانه‌ای در نزدیکی این شهر زندگی کرد. امروزه خانه مریم مقدس (House of Virgin Mary) یکی از مهم‌ترین زیارتگاه‌های مسیحیان است. همچنین افسوس محل نوشتن یکی از نامه‌های پولس رسول و محل تشکیل شوراهای مهم کلیسایی بوده است.
تاریخچه‌ی پرفراز و نشیب شهر افسوس
افسوس در سده‌ی دهم پیش از میلاد توسط مهاجران یونانی بنیان‌گذاری شد، اما در دوران هلنیستی و سپس در دوره امپراتوری روم به اوج شکوفایی خود رسید. این شهر زمانی پایتخت استان آسیای روم بود و جمعیتی بالغ بر ۲۵۰ هزار نفر داشت؛ عددی قابل توجه برای دنیای باستان. در قرن اول میلادی، افسوس یکی از بزرگ‌ترین شهرهای جهان و مرکز تجارت، فرهنگ و مذهب بود.
شگفتی‌های تاریخی و معماری شهر افسوس
1. کتابخانه سلسوس (Library of Celsus)
از مشهورترین و زیباترین بناهای باقیمانده در افسوس، کتابخانه سلسوس است. این بنا در قرن دوم میلادی به یاد سناتور رومی "تیبریوس ژولیوس سلسوس" ساخته شد و حدود ۱۲ هزار طومار در آن نگهداری می‌شد. معماری نمای آن با ستون‌های کورینتی و مجسمه‌های نمادین خیره‌کننده است.
2. تئاتر بزرگ افسوس (Great Theatre)
تئاتری با ظرفیت حدود ۲۵ هزار نفر که محل اجرای نمایش‌های یونانی و رومی، و بعدها سخنرانی‌های مسیحیان اولیه بود. گفته می‌شود پولس رسول در این مکان سخنرانی کرده است. این تئاتر همچنان محل برگزاری کنسرت‌های خاص و فستیوال‌های تاریخی است.
3. معبد آرتمیس (Temple of Artemis)
یکی از هفت عجایب دنیای باستان، معبد آرتمیس در افسوس بود که امروزه تنها بقایای اندکی از آن باقی مانده است. این معبد وقف الهه یونانی شکار و باروری، آرتمیس، شده بود و نشان‌دهنده عظمت مذهبی افسوس است.
4. خیابان مرمرین (Marble Road)
خیابانی سنگ‌فرش شده با مرمر که از کتابخانه سلسوس تا تئاتر امتداد دارد. در طول این مسیر، ستون‌ها، فروشگاه‌ها، حمام‌ها، و حکاکی‌هایی باقیمانده که به وضوح فرهنگ و زندگی روزمره مردم آن زمان را نمایش می‌دهد.
5. خانه‌های تراس‌دار (Terrace Houses)
خانه‌های اشراف‌زادگان رومی با موزائیک‌های خارق‌العاده، دیوارنگاره‌های رنگارنگ و سیستم گرمایشی زیرزمینی که به خوبی زندگی لوکس در آن دوران را به تصویر می‌کشد.
موقعیت افسوس
افسوس در فاصله‌ی حدود ۲۰ کیلومتری از فرودگاه ازمیر عدنان مندرس قرار دارد. گردشگران می‌توانند با اتوبوس، تاکسی یا تورهای گردشگری از شهرهای کوش‌آداسی، ازمیر یا سلجوق به این منطقه تاریخی سفر کنند. فصل بهار و پاییز بهترین زمان بازدید است، چرا که هوا معتدل‌تر و جمعیت کمتر است.
نکات مهم برای بازدیدکنندگان
- ساعات بازدید: افسوس هر روز باز است، اما در فصل تابستان ساعات بیشتری فعال است.
- بلیت ورودی: برای ورود به سایت باستانی، بلیت جداگانه مورد نیاز است؛ همچنین بازدید از خانه مریم مقدس و خانه‌های تراس‌دار شامل هزینه جداگانه می‌شود.
- پوشیدن کفش راحت، همراه داشتن آب و محافظ آفتاب ضروری است؛ چون بخش بزرگی از مسیر پیاده‌روی در فضای باز انجام می‌شود.
- راهنمای تور یا کتابچه تاریخی کمک می‌کند عمق بیشتری از آثار درک شود.
چرا افسوس را باید دید؟
افسوس تنها یک شهر باستانی نیست، بلکه پنجره‌ای به تاریخ بشریت است؛ جایی که فلسفه، مذهب، علم، هنر و زندگی روزمره مردمان قرون گذشته را با وضوحی شگفت‌انگیز می‌توان لمس کرد. سفری به افسوس، سفری در دل زمان است.
